Renske Leijten – Leuker kunnen we het niet maken

Moeten we meer zeggen?

Nee, als ik meteen antwoord mag geven op de vraag hierboven, meer zeggen is niet nodig. De totale omvang van de ramp met de Toeslagen die duizenden gezinnen de betekenis van ‘Kafkaësk’ hardhandig bijbracht, is zelfs na zoveel jaren nog nauwelijks te bevatten.

Renske Leijten

Als één van de eersten benoemde Renske Leijten de gebeurtenissen rondom de Toeslagen als ramp. Ze adresseerde de problemen en werkte samen met advocaat Eva González Pérez aan een plan om de gedupeerden bij te staan. In dit boek reconstrueert Leijten het proces dat boven water haalde hoe deze enorme politieke miskleun kon ontstaan. Een misser trouwens die vandaag de dag nog steeds niet volledig is rechtgezet dankzij – jawel – een tegenwerkende Belastingdienst.

Een lichte verrassing staat je wel te wachten als je begint te lezen (op blz. 21) waar het verhaal van de Toeslagen begint. Leijten heeft ervoor gekozen de ervaring die de aanvragers van de Toeslagen ondergingen, te personaliseren. Dat doet ze door een  hoofdpersoon te introduceren: Carmen. Een Spaanse vrouw die in San Martin de Trevejo, een klein dorp in Extremadura woonde.

Eva González Pérez

Natuurlijk komt er een man in het spel: Santiago. Ze ontmoeten elkaar al als ze vijftien is, hij zestien, maar het blijkt liefde voor het leven. Lang verhaal kort: Santiago vindt werk bij het Nederlandse Philips, dat bovendien op termijn voor een woning kon zorgen. En alsof het zo moest zijn om het plaatje compleet te maken: anderhalve maand nadat Santiago naar Nederland vertrok, voelt Carmen dat ze zwanger is. Het wordt een dochter met de prachtige naam Eva González Pérez.

Door die persoonlijke toon van Leijten leest dat verhaal als een Bouqetreeks-boek. Die keuze zou ik als onafhankelijk observator niet maken. De lezer waant zich namelijk inderdaad in een roman, waar ook de voortgang redelijk parallel met het verhaal van Carmen loopt. Het heeft te maken met toeslagen en het eindigt niet goed, strijdig met de manier waarop een Bouqetboek zou aflopen. Wat meer afstand zou voor mij het verschrikkelijke, dat wel, verhaal van Carmen en haar gezin meer realisme geven.

Ondanks dat zijn de gebeurtenissen rondom de Toeslagen stuitend. Dat heeft te maken met frauderende toeslagenontvangers, dat kunnen we niet ontkennen. Maar ook met een veel te rigoureuze belastingdienst die, na de eerdere zeperd met de Bulgarenfraude nog beschamend in het geheugen, de teugels wel heel strak aanhaalde.

Aan de andere kant is er dus dit boek, dat tegenwicht biedt. Dat het ietwat doorslaat lijkt me gezien de doorstane ellende niet vreemd. Zolang de lezer zich voldoende documenteert om door de bomen het bos te zien, is dit boek een verduidelijkende invalshoek in deze onfrisse affaire.

—

Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com

ISBN: 9789401620734

Sterren: ***

Uitgeverij: Balans