Claire-Louise Bennett – Poel

Pointloze eloquentie

Geweldige tekst dit, denken we als we in ‘Poel’ zijn gedoken. Dat dit een debuut is, lijkt moeilijk voor te stellen. De taal is verbijsterend vloeibaar en leidt de lezer via onvermoede geitenpaadjes naar nog veel onvermoedere eindconclusies.

Wel is het ietwat zoeken naar de aanwezigheid van een intrige. Of een afgerond verhaal met een begin en een eind. Die elementen zijn afwezig. Het verhaal an sich is echter geniaal neergezet, in een eloquente schrijfstijl. De tekst is doorspekt met grappige en onverwachte terzijdes, de gebeurtenissen zijn ontwapenend en de algemene indruk is dat hier een heerlijk onbegrensd om zich heen associërend, begenadigd auteur aan het werk is.

Maar, zou men denken, gebeurt er dan eigenlijk nog wel iets interessants in een boek zonder een intrige? Ja, kan ik beamen, er gebeurt van alles, zoals wanneer de schrijfster een uitnodiging krijgt om aan een “zeer vooraanstaande universiteit aan de overkant van het water te komen spreken over een onderwerp dat me inderdaad echt interesseerde – zij het niet noodzakelijkerwijs op een verdienstelijke manier:

Het had iets met liefde te maken.  Over de wezenlijke wreedheid van liefde. Over die onverwachte zielen die bewust de liefde zoeken als hoogste middel tot totale zelfvernietiging. Ja, dat klopt. Het was een poging om aan te tonen dat in de hele literatuurgeschiedenis liefde stelselmatig wordt beschreven als een overrompelend proces van extatisch lijden dat ons uiteindelijk,genadiglijk, uitwist en aan de vergetelheid uitlevert. Uiteengereten en afgevoerd. Zoiets. Iets in die trant. Ik ben gek op je. Ik word krankzinnig. Mijn ziel brandt voor jou. Ik sta in vuur en vlam. Er is niets meer, niets behalve jij. Weg, helemaal weg. Van die dingen. Ik denk niet dat het erg goed viel.” 

Dit heen en weer stuiterende, van de hak op de tak gaande proza is een aardige doorsnee van de stijl van dit boek. Ogenschijnlijk achteloos, zonder serieus te lijken, maakt Bennett haar punten, die op hun beurt weer onderduiken in de gehele tekst, zodat het voor de gemiddelde recensent een speurtocht is naar de verborgen essentie. Als die essentie al in het boek zou zitten, natuurlijk. Het zou zomaar kunnen dat de warrigheid en de verbijstering over banale onderwerpen en de wanhoop van wederzijds onbegrip juist een poel van verborgen leegheid weergeeft, die de diepste essentie van ons leven door de ogen – en het toetsenbord – van deze dame laat zien.

Hoe dan ook, ik zou dit boek zeker meenemen op welke vakantie dan ook. Het laat je meer dan glimlachen en bezorgt je een gratis achtbaangevoel. Dat is de grote verdienste van dit onconventionele verhaal. 

ISBN: 9789083274393

Sterren: ***

Uitgeverij: Koppernik

Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow 

Hergé – Kuifje in het land van de Sovjets

Geen streek veranderd

Het was echt en ongelogen toeval dat mijn oog viel op het verschoten rode ruggetje van een stripboek. Heel moeilijk was dat trouwens niet. Mijn kastplanken buigen door van strips, verzameld in een lange boeken- en illustratiefetisj-loopbaan. Het is moeilijker mijn oog niét daarop te laten vallen dan andersom.  

Maar goed, mijn aandacht verscherpte toen ik op dat rode ruggetje het woord ‘Sovjets’ zag staan. Wat was dit ook alweer? Ik trok het boek tussen de andere Kuifjes vandaan. Ach, de onverwisselbare Hergé, schepper van de oerreporter. Bladeren!

Het stripboek kwam in 1930 uit en gaat over de toen nog geheel onbekende verslaggever Kuifje. Die jongeman moet voor ‘Tijdschrift XXe‘ naar de SovjetUnie reizen en er een reportage over maken. Dat gaat er niet erg subtiel aan toe, geheel conform de handels- en denkwijze van Hergé zelf. Proefschriften zijn geschreven over zijn ‘foute’ sympathieën of, in dit verhaal, zijn antipathie tegen het communisme.  

Het beeld van de Sovjet-Unie wordt op pagina twee al gezet. In dezelfde trein als waarin Kuifje reist, zit een boos kijkende man, zwarte baard, lange jas, die een bom uit zijn valies haalt, monkelend: “Ik geloof, dat die vuile kleine kapitalist slaapt. Tijd om te handelen! Hij mag onder geen beding in Rusland aankomen: stel je voor dat hij doorgeeft, wat er allemaal gebeurt!’ BOEM!

De trein wordt grotendeels weggeblazen, zoals Kuifje even later verbijsterd constateert. Ze stoppen. Onmiddellijk wordt hij gearresteerd. Barse bonken in Duits aandoende uniformen gooien hem in het gevang. Maar dat is uiteraard buiten onze razende reporter gerekend: hij ontsnapt en vlucht per motor verder naar Rusland.  

Daar beginnen de avonturen pas echt, al zijn ze eigenlijk bijzaak. Hoofdzaak is de vernietigende kritiek op het Russische regime. Weinig subtiel valt Hergé met de deur in huis: alles in dat zogenaamde arbeidersparadijs is schone schijn.

In een plaatje vertelt een Rus aan “Engelse communisten, aan wie men de schoonheden van het Russische communisme laat zien” de waarheid: “…en in tegenstelling tot wat men in de kapitalistische landen ervan vertelt, draaien onze fabrieken op volle toeren!”

Kuifje gaat onmiddellijk achter de schermen kijken en ziet iemand stro in brand steken om ‘die namaakschoorstenen te laten roken’. Daaronder staat iemand met hamers op metaal te slaan om machinegeluiden te simuleren. Kuifje: “En dat is dan, wat de gids noemde ‘machines die op volle toeren draaien”!!

Zo rolt onze jeugdige journalist van de ene gewelddadige agent naar de andere onveilige hotelkamer naar uiteindelijk een heuse folterkamer. Prachtig getekend trouwens, met herkenbare artikelen als de pijnbank, een roodgloeiende ijzeren staaf, een spijkerbed en een ruim assortiment aan nijptangen, zagen en hamers. De daar aanwezige functionaris is wel beleefd: “Meneer Kuifje, als je mij niet vertelt, waarom je hier bent, zal ik je moeten laten martelen.”

De bot- en vooringenomenheid jegens het Russische regime voelt ongemakkelijk aan, zelfs in stripvorm. Maar helaas laat de werkelijkheid van vandaag ons zien dat de situatie aldaar geen streek is veranderd, zelfs nog veel erger kan. Dat had zelfs Hergé niet kunnen voorzien. Laten wij proberen niet die werkelijkheid te zijn. En intussen het tekentalent van deze man eren, die ons ‘de klare lijn’ gaf.

ISBN: 9789030325451

Sterren: ****

Uitgeverij: Casterman

Ook te bekijken op Tiktok