Een langzaam verlies van onschuld

Peter Terrin is geen onbekende in literatuurland. Hij stond al op verschillende shortlisten en won in 2012 de AKO Literatuurprijs. Dat zulks niet uit de lucht komt vallen, merk je al in de eerste alinea’s van ‘Al het blauw’

Simon, de negentienjarige protegé, wordt door de schrijver het geluk geschonken een passionele relatie aan te gaan met Carla Binotto, een twintig jaar oudere Italiaanse barvrouw. Ze schenkt de glazen vol in het zwembadcafé Azzurra. In al het blauw van dat zwembadwater spettert hun relatie eerst heftig en dan wat bezadigder alle kanten op – uiteindelijk in een richting waarin zwaarwegende keuzes betreffende de toekomst zullen moeten worden gemaakt.

Het thema laat zich op zijn eenvoudigst typeren door het Engelse ‘coming of age’. ‘Verlies van onschuld’ zou je dat in het Nederlands kunnen noemen, al heeft dat een negatieve bijklank, waarschijnlijk door een vleugje calvinistische domineesgeest dat is blijven kleven aan onze genen.

Terrin schildert met woorden. Hij doet dat op z’n gemak. Heel kalm begint hij zijn zinnen, bouwt ze op in spanning, lengte en intensiteit, en laat ze zachtkens neerkomen in het brein van de lezer. Simon krijgt moeiteloos gestalte als een wat simpele ziel die zijn studie opeens voor gezien houdt. In een paar wendingen zet Terrin de gemoedstoestand van Simon neer, zijn zoeken, zijn wanhoop: wat te doen met je leven?

Net zo wanhopig, maar dat weet ze zelf in het begin van het verhaal nog niet, is Carla. Zij heeft ‘een onbehouwen echtgenoot’, van wie ze al jaren alles slikt. Maar soms is er een grens bereikt, een grens van waardigheid. Kan ze haar wonden helen, haar leven met Simon een nieuwe draai geven?

Die spanning duwt het verhaal vooruit, eerst langzaam, dan steeds sneller, tot de climax. Minutieus zet Terrin de lijnen uit, trekt aan de touwtjes van zijn personages en brengt hun diepste gedachten onder woorden, zoals in dit intense telefoongesprek:

“Het is Carla, hij hoort het terwijl hij zijn eigen naam uitspreekt, de stilte in het keukentje van Azurra, het lege café, het zwembad en alles eromheen…

Carla hoort zijn stem, kort, hallo met Simon, en ze voelt de warmte, hoe compleet anders hij is dan John, en ze voelt de steken in haar wenkbrauw die een uur geleden door de dokter is gehecht, en ze breekt… Het komt door jou, zegt ze, omdat ik jou aan de lijn heb. Dus als je mij hoort moet je huilen, zegt Simon laconiek. Ze lacht.

Maar Simon blijft stil, het is geen grapje. Het is niet erg, zegt ze. Echt niet. Het gebeurt wel meer. Wanneer kom je?…

Heb je tijd? Het café is pas over twee uur open… Als ik de sleutel in het slot laat zitten kan hij niet binnenkomen… Heeft John jou geslagen? vraagt Simon.

Het stelt niks voor, zegt Carla. Het doet me helemaal niets, geloof me, Simon… Hij is niet agressief, niet lang. Ik bedoel. Ik denk dat John verdrietig is. Ik denk dat hij zich eenzaam voelt. Snap je? Nee, zegt Simon koud. Dat snap ik niet.”

Dit dus, 286 mooie bladzijden lang. Neem er de tijd voor, proef de zinnen, de wendingen, de komma’s en de strategisch geplaatste pauzes. Laat het verhaal zich ontwikkelen, groeien in je hoofd, en lees rustig – zonder haast is dat – door.  

Aan het liefdesfront, en de rest, weinig nieuws

De flaptekst: “Prachtige wereld, waar ben je gaat over vier mensen die elkaar liefhebben en elkaar pijn doen. Het gaat over seks, over vriendschap en over de wereld waarin zij leven. Het is een universeel verhaal dat zich afspeelt in Dublin en in een klein stadje aan de Ierse westkust, over de vage grens tussen alleen-zijn en eenzaam zijn, en over hoe je je leven kan delen met anderen.”

Dus deze tekst moet mensen aansporen om het boek te gaan oppakken in een boekhandel, bebladeren, kopen, lezen zelfs? Het valt vast niet mee om flaptekstschrijver te zijn, misschien is het zelfs zenuwslopender dan recensies schrijven, maar dit vrijblijvende kulverhaal over het nieuwe boek van Sally Rooney wakkert hier geen leeshonger aan. Lezen dan maar, misschien valt het mee.

Nope, we moeten de flaptekst serieus nemen. Het verhaal in dit boek stijgt niet uit boven ‘een universeel verhaal …, over de vage grens tussen …, en hoe je je leven kan delen…’ Het vorige boek van Rooney, ‘Normale mensen’, snijdt grofweg dezelfde thematiek aan. Ook daar ging het over de aantrekking/afstoting tussen twee personen, en de ontwikkeling van die personen binnen die relatie. De ups en downs waren iets heftiger dan in dit boek, maar op een universeel niveau hetzelfde.

In ‘Prachtige wereld …’ gaat Alice, succesvol romanschrijver, samen met Felix, distributiecentrummedewerker, naar Rome. Dat is de hoofdmoot van dit verhaal. De reis verschuift soms van doel, als Alice weer een prijs voor haar vorige boek in een grote stad op moet komen halen. Felix en Alice leren elkaar kennen tijdens de reis. Dat levert frictie op omdat de twee werelden langs elkaar schuren. Alice is slim maar onzeker en Felix is minder slim maar heeft branie. Samen leren ze gaandeweg elkaars pluspunten kennen, en elkaar lichamen.

De tweede verhaallijn wordt bezet door een ander duo: Eileen die net een relatie achter de rug heeft maar een nieuwe liefde zit opkomen in Simon. Uit berichtjes die ze elkaar sturen, leren we die twee kennen. Eigenlijk is dat wat het boek doet: langzaam de laagjes van de karakters afpellen, tot hun echte kern naar boven komt. Op zich doet Rooney dat mooi – ze kan schrijven en verrast met prachtige zinnen. Maar ze doet het ook langzaam – te langzaam voor deze lezer.

In dit bericht van vriendin Eileen aan Alice zien we de vriendschap ietwat bekoelen:

“Alice, ik moet zeggen dat het me nogal verbaast dat je nu alweer op werkreis bent. Toen ik je in februari sprak, meende ik te begrijpen dat je uit Dublin wegging omdat je geen mensen wilde zien en tijd nodig had om uit te rusten en er weer bovenop te komen. …. Maar ik neem aan dat je voor al die reisjes vanaf Dublin Airport vertrekt? Had je je vrienden niet kunnen laten weten dat je in de stad zou zijn? Je hebt Simon en mij in elk geval niets laten horen en Roisin vertelde me net dat ze je twee weken geleden een appje had gestuurd waar ze nooit antwoord op heeft gekregen….”

Real life van een succesvolle romanschrijfster gemixt met wederzijdse karakterstudies, zo zou je dit boek kunnen typeren. Aan de soepele stijl valt de getalenteerde schrijfster te herkennen. Maar ze lijkt, net als de rest van de mensheid eind 2021, vast te zitten in een pandemische wereld die niet meer zo prachtig is. Dat haalt de glans uit de tekst en maakt dit geen buitengewoon boek meer. Laten we hopen dat ze de inspiratie weer kan vinden. Dan kan die flap ook aangepast worden.