Talenten combineren is niet altijd twee keer zo goed

Laten we het er maar meteen uitgooien: dit is niet zo’n goed verhaal. Auw. Dat constateren doet pijn, het meeste nog bij schrijver dezes.

Want wat denk je als deze levendige omslag voor je op de koffietafel ligt, een door Linde Faas schitterend sfeervol getekende plek: een blauwe deur, een jochie met warrig haar wiens gezicht de wereld in kijkt, geschokt, vertwijfeld, verwonderd, nieuwsgierig, bang? Een zwarte kat wandelt het trapje af naar de lezer toe, ook al met verwonderde ogen. Links en rechts groeien takken met de meest kleurrijke vogeltjes erop, die ergens op lijken te wachten. Daaronder de twee illustere namen van de schrijvers: de oude meesteres en de jongere tovenaarsleerling, beide met niet de minste boeken op hun naam. Dat moet wel een rammer van een doorleesbeuker zijn, een bladzijdeverslinder, een ademlooshouder, een echte onneerlegbare. Misschien wel een everseller.

Maar er zijn een paar hink-stap-hindernissen. Eerstens: het verhaal zit zichzelf een beetje in de weg. Hoofdpersoon Laurenzo komt bij beroemde schrijfster Lavinia op bezoek. In haar huis zit een deur naar onbekende landen altijd op slot: hij kan alleen geopend worden door de ambassadeur. En je moet een paspoort en geldig visum hebben. “’Daar moet je een aanvraagformulier voor invullen,’ zei Lavinia. ‘En dan beslist de ambassadeur of je een paspoort krijgt.’”

Mooie, nieuwsgierig makende situatie. Dat noodt tot snel verder lezen. Maar die vlammende spanning wordt niet ingelost. Het rekt een aantal hoofdstukken door, en zwakt uiteindelijk af tot een zwak kaarsje dat op de tocht staat. We snappen dat de schrijver het mysterie van de gesloten deur gebruikt als metafoor voor doorpakken, niet bang zijn om iets nieuws te ontdekken, maar het komt er niet goed uit.

Tweedens: de schrijfstijl is wankelmoedig. Het is te merken dat hier twee stromen van inspiratie bij elkaar komen, die niet overal voldoende getransformeerd zijn tot één vloeiende stroom. Dat maakt het lezen minder tot een feest dan zou moeten. De lezer zou iets fermer bij de lurven gepakt moeten worden om aan de tekst gelijmd te blijven.

Derdens: het verhaal is niet helemaal bevredigend. Achterin het boek vertelt Kromhout zijn inspiratiebron voor dit boek. En hoe mooi, mysterieus, avontuurlijk en speels dat ook klinkt, op één of andere manier is het niet (genoeg) doorgesijpeld in het verhaal. Misschien was dat ook niet de bedoeling en is dit boek alleen bedoeld als een ode aan Tonke Dragt. Maar dan is toch het verhaaltechnische aspect te belangrijk om daaraan ondergeschikt te maken.

Dat verhaal hinkelt op sommige plekken, vertraagt waar het juist zou moeten versnellen, is te lang waar het korter zou moeten. Dat alles leidt onvermijdelijk tot een afnemende nieuwsgierigheid. Wat een gezeur allemaal, zou je kunnen denken. Dit zijn twee mastodonten die de handen inéén slaan en iets moois maken. Hou eens op met al die slakken op laag water te zetten, geniet gewoon van het boek.

Dat wil ik zeker. Het verhaal leent zich absoluut voor een avonturenboek-met-diepere-laag. En ja, ik ben omver geblazen door ‘Brief van de Koning’ en ik heb ‘Soldaten huilen niet’ verslonden, en meer. Maar de twee schrijfstijlen combineren alsof je chocolademelk mengt met bier. Niet lekker. Dus zie dit niet als azijnpisserij maar als een objectieve mening over een verhaal dat nou ja, beter had gekund.

Minibiebs en leesbevordering

Het belang van voldoende boekenconsumptie kan moeilijk overschat worden. Hoe kom je aan fijne verse inspirerende boeken? Bij nieuwe titels is dat makkelijk: kijk op internet, zoek de nieuwste, bestel, lees de geüpdate catalogus, loop naar de boekhandel op de hoek, en koop. Leen in de bibliotheek. Of … struin uw eigen buurt af. Want daar staan ze, de meestal houten kastjes met een glazen deurtje ervoor, langs de stoep. Minibiebs heten ze ook wel, of buurtboekenkast, of boekenruilkast.

Als ex-boekhandelaar sta ik tweeslachtig in dat minibieb-fenomeen. Boekenpromotie is fantastisch. Ook is het prima dat er veel boeken op straathoeken zo voor het grijpen staan, voor iedereen laagdrempelig nee zelfs drempelloos mee te nemen. Vaak staat er een vage suggestie bij om het gelezen boek weer terug te plaatsen, zodat anderen er ook van kunnen genieten. Maar het initiatief wordt aan de boekennemer gelaten. Dat waarde-loze is een beetje het probleem.

Want je kunt een boek gewoon gebruiken als onderzetter voor je kamerplant; het papier wordt een goede opzuiger van gemorst water uit de gieter. Of roemlozer nog: je gooit je gelezen of tegenvallende boek bij het oud papier. Tussen de kranten en lege Bol.com dozen. Of je legt het boek op het nachtkastje omdat het zo lekker muggen doodmept. Dat is triest – niet voor de muggen, maar voor de inhoud van het boek. Je leest een boek om wijzer (of droeviger) te worden. Een boek is niet waardeloos.

Maar de minibieb is gratis. En zeker, gratis is glorieus, fantastisch en onderschrijf ik als volbloed Nederlander geheel. Behalve als het over boeken gaat. Boeken dragen wijsheid in zich. Veelal geestelijke wijsheid die de straat- of winkelwaarde hemelhoog overstijgt. Boeken hebben een ziel, een boodschap, een visie: ze inspireren mensen, ze troosten, ze verstrooien, ze helpen doorslaande beslissingen nemen, ze verlichten de zorgen, ze tillen de mensheid naar een ander niveau.Het minste dat je als boekenpakker op de hoek van jouw straat kunt doen, is die ziel van het boek niet uit het oog verliezen. Heb je je titel gelezen, zet hem dan terug in de minibieb. Ander boek lezen van dezelfde schrijver? Kijk op internet, haal ‘m bij de boekhandel en betaal ervoor. Wat is die 20 euro waard als je er eeuwigdurende wijsheid door verkrijgt? Of zelfvertrouwen, troost, schoonheid? Bedenk dat als je weer een minibieb opent, mensen.

Terzake, naar de praktijk. Ik wandelde in Frankrijk door het prachtige Vernon, een stad vol vakwerkhuisjes, straatjes geplaveid met benenbrekende kinderkopjes, mooie vergezichten, een nog veel mooiere kathedraal, en ik stuitte op een boekenhuisje. Geen minibieb maar een boekenhuis. Een forse kast zonder glazen deurtje, wel duidelijk bedoeld om in te grasduinen. Leesbevordering in optima forma, riep de boekpleitbezorger in mij. Dit was een maxibieb.

De boekenkast had zich gematerialiseerd op mijn weg naar een absoluut te bezichtigen historisch monument, dat ik meteen vergat. Ik stopte voor het houten deurtje. Welke boeken liggen hier te wachten op een andere eigenaar? Gulzig en een beetje watertandend opende ik het deurtje en ritselde door de boekenruggen. Eén titel zoog meteen mijn ogen uit het hoofd: Fearless.

Een halfuur later zat ik aan een NeoJugendstil tafeltje met een bescheiden ballon rouge, een zonnetje schuin van boven voor de terrasexperience, en duimde bladerend door het gebonden werkje dat nu van mij was. Dat heb je met boekenfreaks: als je een leuke ziet, wil je maar één ding: hebben. Hebben. HEBBEN!

Check – ik bladerde terug naar bladzijde 1 – we gaan beginnen. Het boek ligt voor me, nu de belangrijkste stap: lezen. Koppen dicht allemaal, pleur op met die lawaaiige scootertjes, en jullie met je luidruchtige mobiel: zet dat ding op mute. Ik sla met trillende vingers het boek open en het Wonder gebeurt. De Tijd Staat Stil.

Elke raslezer zal dat gevoel er- en herkennen. Je begint aan een verhaal, leest de eerste zinnen, savoureert de alinea’s, blancheert de opbouw, snuift de licht stoffige lucht op die tussen de pagina’s verborgen zat, analyseert de protagonist, spanningsboog, verhaaltechniek. Daarna komt als vanzelf een eerste voorzichtige conclusie opborrelen, die in de basis op slechts één ding neerkomt: is het goed?

Daar kunnen we bij dit op ongebruikelijke wijze verkregen verhaal kort over zijn: nee. Het is een zeer zwakke afspiegeling van Margaret Atwood’s The Handmaid’s Tale. Vriendelijk gezegd.

Niet goed? Nee? Nee. Maar het is toch uitgegeven? Gedrukt? Door een uitgever die er brood in zag, goed genoeg bevonden om in duizendtallen te laten drukken, op te slaan in een magazijn, in dozen te vervoeren naar boekhandels, in handen van gretige lezers te laten vallen, om wellicht zelfs na lezing in een minibieb te plaatsen voor verdere verspeiding van Het Woord? Jep, klopt. Helaas moeten we toch tot deze treurige conclusie komen, en wel hierom.

Het verhaal is mager. In het kort: de ‘City Community Faith School’ verbergt achter haar dikke muren een donker geheim. Achter die muren zijn 1000 meisjes tewerkgesteld; gedwongen om alle was van de hele stad uit te voeren. Eén van die meisjes is Little Fearless, de enige die tegen de overheersing van het Instituut in durft te gaan. Dit is haar definitie – tevens de aanprijzing van het boek op zich:

“…a courageous and indomitable spirit who never gives up hope that one day they will be rescued… In the tradition of George Orwell and Oscar Wilde, Fearless is part fairy tale, and partly a dark fable for our times.”

Niet voor niets wordt zo’n aanprijzing in vaktermen een ‘blur’ genoemd. George Orwell? Oscar Wilde?? Het is alsof je een goedkope fles wijn van de buurtsuper laat aanprijzen door een amateur vinoloog die met het mes op de keel gedwongen wordt het bocht naar een viersterren recensie te tillen. Tip: vertrouw nooit op een blur, alleen op je eigen oordeel.

Dus ja, helaas. De avonturen van Little Fearless zijn een slappe herhaling van zetten van de gruwelen die de hoofdpersoon van Handmaid Tails, Ofred, doormaakt. In dit ‘Fearless’ weet de hoofdpersoon ook te ontsnappen uit de kelders van de ‘City Community School’. Ze gaat in de bovenwereld op zoek naar gerechtigheid, dat lukt in eerste instantie natuurlijk niet, maar later wel, en zo gaan we zachtjes glooiend op weg naar een happy ending. Een ontzettend niet-verrassende kloon van The Handmaid Tales, meer kan ik er niet van maken. Echter, het is niet uit te sluiten dat iemand wél geniet van dit boek.

Dus ga ik het boek teruggeven aan jullie, ter ere van alle boekenbiebs.

Vanaf 1 oktober 2022 staat het in een Nederlands boekenkastje. Om precies te zijn: in een minibieb in het fraaie Gooise dorp Huizen. Ga gerust zoeken en neem het mee. Lees het en vertel me wat je ervan vindt. Ik ben benieuwd.

—