Strakke verhalen, maar nog geen Hemingway

Een bundel korte verhalen met de fraaiste cover so far, geschreven door de man met de mooiste schrijversnaam in tijden: Charles D’Ambrosio. Een naam zo luisterrijk dat hij eigenlijk verzonnen zou moeten zijn. De kritieken van Charles’ verhalen zijn net zo luisterrijk: zijn werk wordt vergeleken met Raymond Carver, James Salter, Jhumpa Lahiri en F. Scott Fitzgerald. Dat legt de lat hoog.

Het eerste verhaal ‘De hoge pas’ speelt zich af in de ruige natuur van het Amerikaanse Noordwesten. Het is de streek waar vrijwel al deze verhalen zijn gesitueerd, wat meegenomen is want een schilderachtig landschap maakt meteen al de helft van de sfeer. Onze jeugdige hoofdpersoon hierin noemt zichzelf Ignatius van Loyola. Hij komt uit een arm milieu en compenseert dat door gewelddadigheid. Klasgenootje Donny (‘de papzak’) plukt daar de wrange vruchten van. Desondanks raken ze bevriend en gaan mee met de vader van Donny op een tocht in de bergen. Ruige natuur, mannen onder elkaar, kampvuurtjes, enfin: tijd om te biechten. Een onaangename waarheid komt naar boven die we hier niet in het openbaar brengen, maar het maakt verschillende personen behoorlijk wanhopig. Daarna scheiden zich de wegen. Uit.

Ik hield aan deze petite histoire geen blijvende herinnering over. Geen zinnen die in marmer gebeiteld mogen blijven voortbestaan, geen onverwachte wendingen, geen enkele wending zelfs; eigenlijk een heel recht vooruit opgesomde vertelling. Oké, door naar de volgende.

Drummond en zoon. Dit beklijft wel, vooral door prachtige dubbellading die de zachte worsteling van papa Drummond laat zien. De man repareert (oude) schrijfmachines, en verkoopt ze aan schrijvers. D’Ambrosio laat de oude Remingtons en Olivetti’s met liefde passeren, net als de (aspirant) schrijvers die weer ouderwets met zo’n machine aan de gang willen. Maar die liefde voor schrijfmachines wordt voor papa op één punt overtroffen: de zoon van Drummond, voor wie hij een levensbestemming zoekt. Niet makkelijk want de jongen heeft maar weinig voeling met de realiteit. Mooi gedaan.

Dan het titelverhaal. In het rauwe bonken-milieu dat de achtergrond van het hele boek vormt, (lees: in aftandse Cadillacs scheurende, halfdronken, ongewassen en naar seks hunkerende mannen in houthakkershemden) gaat een film gemaakt worden. Dat kan maar één ding zijn, inderdaad, porno. Greenfield is de regisseur en Ramage, de arme drommel, mag alles rond die film in goede banen leiden. De schrijver mixt dat met een ander onderwerp – bij de crew werkt een onderbetaalde, slecht Engels sprekende gastarbeider uit Honduras. Hij vist bij wijze van gratis voedsel elke ochtend vis op die bij het Vrijheidsbeeld in het water valt; zijn vrouw noemt wat hij meebrengt het ‘dodevissenmuseum’. Intussen komt de terzake kundige filmster aan:

“Een blonde vrouw tilde een reistas uit het busje. Greenfield knikte naar haar.

‘Mijn ster,’ zei hij.

Ramage vond dat ze eruitzag als een grove schets van iemands idee van een vrouw, de hoofdzaken enorm overdreven.”

In het laatste verhaal: ‘Het bottenspel’ schakelt D’Ambrosio in een hogere versnelling. Alle voorgaande beschrijvingen van botte rednecks en schietgrage nationalisten worden hier nog eens uitvergroot. Zo is er een gevecht tussen een visser en een wilde zalm dat herinneringen oproept aan Hemingway’s machostijl, al is dat maar een relatief klein onderdeel van die vertelling. Toch is het goed geschreven, meeslepend en getuigend van een goed inzicht in de Amerikaanse pioniersgeest. 

Sneeuwwitje en haar dwergen opgepoetst

Waarom Sneeuwwitje, denk je als je dit prentenboek oppakt. Hoezo zou je zo’n overbekend, iconisch, in het collectieve geheugen verankerde sprookje opnieuw uitbrengen? Iedereen kent dat verhaal toch?

En toch. Eerst de tekeningen –. Mark Janssen maakte ze en hij deed het goed. Zijn koningin is zoals je een duivelse dame voor je ziet. In een donkere jurk zwevend, half omhoog komend. Opgetild door een vuurrode wolk die rond haar armen hangt, armen die uitmonden in handen met gevaarlijk scherpe nagels. Klauwen, lijken het wel, messen die ze op elk moment in je kan slaan om je open te scheuren, of gewoon alleen gaat gebruiken om een klein littekentje te maken op je wang. Net onder je oog. Niet dat ze je oog niet zou kunnen raken. Dat kan ze met gemak. Maar dat doet ze niet. Nog niet. in haar ogen zie je waanzin, het koude plezier van het kwade.

Dat bedoelen we dus met tekeningen. Heftig, maar er is ook een schattig egeltje, onderaan een bladzijde. Een beetje verwonderd staat dat egeltje te kijken. Er zit iets op zijn rug. Iets zwaars, dat hij er niet af krijgt. Het zit op zijn stekels gespietst. Wij zien dat het een appel is. Een mooie, gele appel die iemand best eens van zijn rug zou kunnen plukken. En, omdat de appel zo glanzend sappig is, er een hap uit zou kunnen nemen.

Verzorgen die fraaie illustraties de helft van de lol bij dit boek: de taal is de andere helft. Of misschien iets meer dan de helft. Daan Remmerts de Vries gaat plezierig los op de aloude tekst van het sprookje. Hij hertaalt het naar deze tijd. Taal met snelle, humoristische, straattaalachtige kenmerken, en dat geeft een verrassend lichtvoetig effect. Het pimpt de beroemde scene van de koningin die met de spiegel praat, zo op:

“‘Spiegel, ik voel me niet lekker.’

‘Misschien ben je te knokig,’ mompelde de spiegel.

‘Wat? Wat zei jij daar?’

‘Eh… Niks, niks,’ zei de spiegel. ‘Slank! Dat bedoelde ik. Je ziet er weer fantastisch uit!’

‘Precies ja! De mooiste van het land!’

‘Nou,’ zei de spiegel zacht, ‘’Dát is eigenlijk niet helemaal eh …’

Nu leek de koningin te schrikken. ‘Pardón?! Is er weer iemand mooier volgens jou?’

‘Tja,’ zei de spiegel. ‘Nu we het er zo over hebben…’

‘Dat…Dat méén je niet!’ riep de koningin. ‘Wie?! Wie is er nou weer mooier?’

‘Nog steeds dezelfde als de vorige keer,’ fluisterde de spiegel.

De koningin scheen zich te verslikken. ‘Sneeuwwitje?’ zei ze. ‘Dat kan niet. die is hartstikke dood.’

‘Ze ziet er anders verrekte goed uit voor een dode,’ antwoordde de spiegel.”

Alle reden dus om de nieuwe generatie die dit oude sprookje nog niet heeft genuttigd, dit boek voor te leggen. Al was het maar om te begrijpen waar die vermaledijde appel voor is.

Absurdistisch associërende ratatouille

Uitgeverij Koppernik begint de reputatie aan te kleven, bijzondere boeken uit te geven. Dat is in onze huidige van blockbusterende bestsellers vergeven wereld een waardevol etiket. Dit ‘Kassa 19’ is zo’n aparte. Het is geschreven door Claire-Louise Bennett, die de White Review Short Story Prize won en wier verhalen gepubliceerd worden in New York Times magazine en Harper’s.

Het is een raar boek, stellen we eerst maar vast. We krijgen een inkijkje in het hoofd van een opgroeiend schoolmeisje dat de betoverende indrukken die ze krijgt, zonder filter neerpent. Vooral dat filterloze van de hak op de tak impulsieve linksaf rechtsaf ondersteboven dwarsdiagonaal meanderen tussen de meest uiteenlopende onderwerpen maakt het verhaal charmant. En verrassend. En grappig:

“Als we een boek openslaan gaan onze ogen bijna altijd naar de linkerbladzij. Precies – om redenen waar we eerder nooit over nagedacht hebben, heeft de linkerbladzij voor ons een veel sterkere aantrekkingskracht dan de rechterbladzij. We kijken altijd allereerst op de rechterbladzij. Eerst de rechterbladzij, precies. Maar de woorden op de rechterbladzij lijken altijd veel te dichtbij. Is het ons gezicht? Is het dat? Nou? De woorden rechts lijken veel te gretig, aanmatigend, en ja zelfs een beetje ongenaaktbaar, en al heel snel verlaten onze opgejaagde ogen de rechterbladzij om hun toevlucht te zoeken op de linker. We kijken neer op de rechterbladzij en op naar de linkerbladzij. Eigenlijk wel. En we lezen de linkerbladzij bijna altijd veel langzamer dan de rechter. Er lijkt meer tijd te zijn op de linkerbladzij. Ja. Ja. Ja echt. Op de linkerbladzij lijkt meer ruimte te zijn, aan allebei de kanten van de woorden, en boven en onder elke zin. En de linkerbladzij lijkt bijna altijd betere woorden te hebben. Precies – woorden als ‘glansde’ en ‘schepsel’ en ‘champagne’ en ‘haveloos’ en ‘klont’, bijvoorbeeld. Woorden die echt geen enkele toelichting nodig hebben.”

Excuus voor het lange citaat, maar deze dartelende woordenbrij laat aardig de sfeer van het boek zien. Verrassend, vernieuwend en geinig, maar.

Maar, maar wordt het lezen van het hele boek daar prettig door, of draaglijk? Dat dan weer niet. Bennet knalt erdoorheen, alles beschrijvend wat ze tegen komt, links en rechts, boven en onder, belangrijk en saai. En dat onderscheid, of liever het ontbreken van dat onderscheid, verlaagt de kwaliteit van de tekst.

Toch hoort het bij dit concept. Het woordspringen is onderdeel van de geestesgesteldheid van de puberale protagonist, en laat door die vorm zien hoe een de wereld ontdekkend kind de hele dag een Niagara waterval van kleurrijke impressies over zich heen krijgt. En dat moet verwerken.

Toch hebben wij de prachtige weergave van die ratatouille met veel plezier tot ons genomen. Ja, het leest wat minder fluïde weg en ja, soms blijft het oog hangen aan enkele zonderlinge woorden, maar overall geven we dit exotische boekwerk een dikke vier sterren. Binnen de lijntjes kleuren, nee dank u. Buiten de box schrijven, ja graag. En hoe het zit met die Kassa 19 mag u zelf ontdekken.