Margot Vanderstraeten – Wij, Roma

Een parallelle wereld 

Waar denkt u aan als u het woord ‘Roma’ hoort? Zigeuners, rondtrekkende families, in woonwagens verblijvende figuren? Of komen er meer negatieve associaties op als stelende bendes, vrouwonvriendelijke macho’s, schimmige dommekrachten?

Margot Vanderstreaten poogt met dit boek de (Belgische) Roma’s een gezicht te geven. Haar oorspronkelijke idee was een aantal Roma’s aan het woord te laten door ze te interviewen. Het boek met de neerslag daarvan wilde ze in thema’s indelen: taal, werk, onderwijs, armoede, gezondheid, rituelen etc. Maar ze werd door de eerste Roma’s die ze sprak, ruw uit die droom gehaald: ‘We willen u een goede raad geven. We denken dat u die indeling per thema beter kunt vergeten. Bij ons hangt alles samen. Bij ons loopt alles door elkaar. Zo zijn wij.’

Alleen het woord ‘Roma’ is al discutabel. In België gaat het meestal over Oost- en Centraal-Europese Roma die net als hun niet-Roma landgenoten, na de val van het communisme van Oost naar West trokken, op zoek naar werk en een beter leven. Meestal houden ze de identiteit van hun land: Roemenië, Polen, Bulgarije, Hongarije, en meestal heeft niemand geldige verblijfspapieren. In België zijn ruim dertigduizend Roma, voornamelijk woonachtig in Brussel, Antwerpen, Gent en Sint-Niklaas. Tot zover de feiten.

De interviews die Vanderstraeten afnam, zijn eenvoudig genummerd met een, twee, enzovoort. Negenennegentig is de laatste. Tussen die twee getallen komt een wereld van vrijheid en onvrijheid, edelmoedigheid en achterbaksheid, slimheid en domheid, liefde en haat voorbij. In het eerste interview:

“Ik vind het leven te kort om het boven boeken door te brengen. En dat zal voor mijn kinderen niet anders zijn. Mijn zonen zullen met hun handen werken, zoals wij altijd hebben gedaan. Voor mijn dochters ligt het pad al van bij hun geboorte vast. Als onze kinderen maar leren tellen, dát is het allerbelangrijkste. Onze taal dient om gesproken en gezongen te worden, niet om op papier te staan. Wij lezen niet, wij leven.”

Met de 99 korte interviews komen alle kanten van het wezen der Roma’s wel voorbij. Over zigeunerkinderen lezen we, Interpol die Roma’s zoekt, handeltjes: (Mijn vader was verkoper van keramiek en van potten en pannen en keukengereedschap. Hij trok met een volgeladen auto van het ene dorp naar het andere, speaker op het dak.

Mama verkocht bloemen en kruiden… ze plukte alles in het wild.)

Het Roma-bestaan lijkt een mengeling van bijgeloof, (lichte) misdaad, en geweld. Dat laatste komt figuurlijk hard binnen. Een vrouw ‘voelde aan’ dat haar man vreemdging. Want haar man sloeg haar niet meer met de gebruikelijke intensiteit. Meer geweldverhalen laten zien dat de meeste Roma geen problemen hebben met geweld tegen vrouwen. Klappen horen erbij, is de ontluisterende boodschap.

Voor meer hoofdschuddende details kunt u terecht in het boek. Vanderstraeten heeft haar best gedaan de mierenhoop te ontrafelen.

—

ISBN: 9789463835305

Sterren: ***

Uitgeverij: Pelckmans

Ook verschenen op Bazarow