Paulien Cornelisse – hèhè

Yes, het is weer Boekenweek. De enige week met 13 dagen die ik ken: van 12 t/m 23 maart 2025. Bijna twee weken de tijd om het Boekenweekessay te scoren. Dit jaar is dat essay van Paulien Cornelisse en ze vertelt over haar specialiteit: De Taal.

Paulien Cornelissen

Er valt genoeg te zeggen over taal, veel te veel eigenlijk, maar deze specialist begint misschien wel met de hoofdzaak: ‘Goed en Fout’. Dat is intrigerend, want wanneer is iets dat gesproken wordt goed? Of fout? Haar voorbeeld is trainingsbroek:

“Het woord ‘joggingbroek’ – dat in mijn kindertijd (jaren tachtig) tegelijk met het kledingstuk zelf opkwam – wordt nu steeds vaker uitgesproken en geschreven als ‘joggingsbroek’. Voor wie dat niet gewend is (ik), klinkt ‘joggingsbroek’ raar. Toch snap ik wel waarom deze verandering is ingezet. We hebben namelijk ook het woord ‘trainingsbroek’, dus waarom dan geen ‘joggingsbroek?’ De mensen die ‘joggingsbroek’ hebben bedacht, passen gewoon de Nederlandse regel voor de tussen-s toe.”

Modale partikels

Verderop verdiept ze zich in de uitdrukking ‘modale partikels’ die de meeste mensen niet kennen. Ik ook niet trouwens, maar nu dus wel. Cornelisse beschrijft ze als volgt: “Ik beschouw dit soort woorden als superhelden. Als je ze letterlijk gebruikt, zijn ze geen modaal partikel. Maar in sommige situaties duiken ze opeens een struik in, komen er even later met een cape en een masker weer uit ,en dan herkent niemand ze meer! Ze zijn niet hun letterlijke zelf, ze zijn een modaal partikel geworden.

Een voorbeeld:

‘Soms ga ik naar het zwembad.’

‘Soms’ wordt hier letterlijk gebruikt, als in ‘af en toe’.

Maar kijk, dit is een heel ander soort zin:

‘Leuke badhanddoek! Ga je soms naar het zwembad?’

Nu doet die ‘soms’ iets heel anders, hij maakt de vraag iets minder direct. ‘Soms’ heeft zijn capeje aangetrokken. En het vreemde is: zodra een woord een modaal partikel wordt, kan het geen naddruk meer hebben in de zin – probeer de ‘soms’ in ‘Ga je soms naar het zwembad’ maar eens te benadrukken – dat klinkt heel raar.”

www.pauliencornelissen.nl

Voor taalfejitsten is dit boekje een goudmijn. Ze kunnen minutieus de pagina’s bestuderen en hebben ongetwijfeld een mening over het al dan niet correct gebruiken van taal. Maar taal is niet alleen leuk, het is ook springlevend en er kan dus creatief mee omgegaan worden. Binnen de grenzen van het betamelijke natuurlijk. Daar blijft dit essay gelukkig binnen, en het breekt een lans voor creatief omgaan met taal. Daar is dit vrolijke essay best voor te porren – en wij ook.  

—

Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com en op TikTok

ISBN: 9789465039404

Sterren: ***

Uitgeverij: CPNB