Wat je nooit over Paul Gauguin wist

Dit boek is gewijd aan de baanbrekende Paul Gauguin. Dat roept de eerste vraag op: waarom Gauguin en niet andere impressionisten als Matisse, Bonnard, Vuillard? Waarschijnlijk omdat Gauguin het meest buiten de lijntjes kleurde. Hij is bijvoorbeeld opgevoed in Peru, was effectenmakelaar in Parijs, kanaalgraver in Panama City en journalist op Tahiti. Sue Prudeaux pluist zijn hele leven uit. Op zich is dat al boeiend genoeg, en de bijvangst is dat al die lichthartige schilders vanzelf langskomen – ook van Gogh, ja.

Het fysieke boek is fantastisch. Een verhaal van 445 bladzijden in een heerlijk stevige hardcover met bijbehorende stevige prijs (39,90 euro in Nederland). In het boek een behoorlijk aandeel afbeeldingen van schilderijen, hier en daar over twee bladzijden uitgevouwen, prachtig van kleur en helder gedrukt. Het is geen boek om in één ruk uit te lezen, al mag dat natuurlijk, maar het betere savoureerplezier beleef je toch aan de combi van deze schilders en hun vereeuwigde werk.

Het begint als Gauguin op zijn zeventiende aanmonstert bij de koopvaardij als loodsleerling, wat baantjes hopte en in 1870 weer Frankrijk belandde, dat toen belegerd en later bezet werd door Pruisen. In die tijd werd hij gegrepen door de liefde voor kunst. Hij bezocht galerijen en pakte daarna zelf het penseel op. We zien een schilderij uit 1884: ‘Mevrouw Mette Gauguin in avondjurk’. Prachtig subtiele kleuren, mooie houding, beetje donker.

Dat is trouwens ook een manier om dit boek te ontdekken: volg alle opeenvolgende schilderijen en onderga het leven van Gauguin. Tussendoor lezen is aanbevolen om de schildersstromingen te herkennen die opkomen en weer uit de gratie raken:

“De tweederangs impressionistische schilder Félix Bracquemond wilde dat Gauguin de winter als de pottenbakkersschijf doorbracht. Hij had samen met Gauguin in meerdere impressionistische tentoonstellingen geëxposeerd, maar hij was vooral belangrijk als smaakmaker. Nadat Bracquemont een album van Hokusai onder ogen kreeg, ontketende hij bijna eigenhandig de rage van het japonisme die Parijs overspoelde.”

Als een kind in een snoepwinkel proefde, rook, voelde Gauguin nieuwe stromingen aan. De periode (rond 1888) die hij met Vincent van Gogh samenwerkte, bracht nieuwe energie. Hoe hij de schilder zelve ontmoet en met zijn gedrag moet omgaan, behoort tot de intiemste onderdelen van dit boek. Het samenzijn met Vincent van Gogh levert hoogtepunten op voor beiden.

Sue Prudeaux beschrijft meticuleus hoe de schilder steeds nieuwe horizonnen zocht, bijvoorbeeld in Tahiti. Ook dat gaf hem nieuwe energie. De exotische omgeving, de kleuren vooral, laten hem ongebreideld heftige nieuwe werken maken. Veel later, weer in Frankrijk, krijgt hij te maken met minder plezierige kanten van het ouder worden. Toch kan hij het creëren van schilderijen niet laten – het is zijn leven.

Kortom: een prachtig boek, rijk voorzien van beeld en tekst, met indrukwekkende kennis van zaken beschreven en niet voor niets boek van het jaar van Times Literary Supplement, The Telegraph, The Spectator, The Economist. Lezen maar!

—

ISBN: 9789029544009

Uitgeverij Arbeiderspers

Ook verschenen op Boekenkrant en TikTok

Zwarte relationele humor

De opmaak en kleurstelling van dit boek wijzen (achteraf gezien) al in de richting van vrolijk absurdisme. De letters MINI en HORROR dansen vrolijk boven elkaar, er hangen Mickey Mouse-achtige hoofdjes boven die tekst, de omslag is uitgevoerd in oogverblindend rose, wat perfect contrasteert met de heldergele letters van de naam van de schrijver.

Maar het gaat natuurlijk om de inhoud, die bijzonder niet teleurstelt. Partners Mini en Miki gaan wonen in een buitenwijk van Wenen. Om erbij te horen doen ze hun best, maar helaas overkomen hen louter catastrofes: Maden in een chocoladereep, Mini wordt levend begraven en Miki vecht met een vleesetend monster. En dat is nog maar het begin.

In een droogkomische stijl ontvouwen zich de avonturen van de twee. In ‘Mijn leven wordt begraven’ gaan de twee naar Mini’s geboortestad, zodat Mini haar paspoort kan verlengen:

“Een vlucht kost honderd euro en duurt een uur. De busrit kost vijftig euro en duurt zeven tot twaalf uur, terwijl Mini vindt dat ze in haar leven al genoeg tijd in bussen heeft doorgebracht en er zeker van is dat het afzien wordt, kijkt Miki juist uit naar zijn eerste busreis op deze route, hij verheugt zich op het avontuur. Bovendien is hij van mening dat korte vluchten erg slecht zijn voor het milieu. Op de dag van vertrek staan ze met hun rugzakken en koffers of het busstation. Ze geven hun kaartje aan de chauffeur, en de chauffeur vraagt Mini in haar moedertaal of Miki haar vriend is en of ze niet iemand van haar eigen soort had kunnen kiezen. Tegen Miki zegt hij op basis van zijn nationaliteit alleen maar: ‘Heil Hitler!’”

Barbi Markovic

De sarcastische grappen en grollen lijken uit de werkelijkheid te zijn gedestilleerd. Markovic heeft een scherpe kijk op de menselijke interacties, vooral de mislukte variant daarvan. Relaties lopen regelmatig op de klippen, er is sprake van moedwil en misverstand, absurditeit viert hoogtij. In de normale dagelijkse activiteiten schuilt om elke hoek een ramp, een vernedering, een beschaming of een roodaanlopende maar niet zo bedoelde belediging. Zo is het hoofdstuk ‘PERFECT DAY’ uiteraard precies het tegenovergestelde van die perfecte dag, althans voor Miki:

“Miki zit in het park en kijkt naar een hond die in de verte met zijn baas aan het frisbeeën is. De hond weet de frisbee telkens feilloos te vangen en brengt hem vervolgens terug naar zijn baas…. De bloemen staan in bloei, ze zijn mooi om naar te kijken, en Miki heeft een vrije dag. Hij is bovendien niet ziek, zijn hart is niet gebroken en er staat hem geen belangrijke toets te wachten… Maar zijn probleem met de perfecte dag is dat hij niet gelukkig kan zijn als hij weet dat hij precies nu op zijn gelukkigst is is, waarschijnlijk nooit meer gelukkiger zal zijn in zijn leven en dus hoe dan ook genoegen zal moeten nemen met minder…”

ISBN: 9789083535647

Uitgeverij Koppernik

Ook verschenen op Boekenkrant 

Solsenitsjin revisited

‘Goelag’ is het gebied in Rusland waar sinds mensenheugenis burgers worden ‘gecorrigeerd’. In die strafkampen laten duizenden mensen het leven wegens idiote ‘vergrijpen’. Vasili Antipov geeft met dit boek een inside update anno 2024.

Het boek bestaat uit twee novellen: Danse Macabre en Opgesloten.

‘Danse Macabre’ gaat over de jonge Vasili Antopov. Hij beschrijft zichzelf en zijn groeipijnen luisterrijk en humoristisch, maar schuwt de duisternis niet:

“De eerste dood die me werkelijk diep raakte, was die van onze hond Zjoetsjka. Ze was een keer op straat achter ons aan gelopen, en we hadden haar mee naar huisgenomen. Ze was een bastaard Karelisch-Finse laika… Voor ieder gezinslid was Zjoetsjka meer dan zomaar een hond. Misschien kwam dat doordat ze in tijden van bloedige interne familieoorlogen, wanneer de kinderen die iets misdaan hadden werden verbannen en aan de rest zelfs verboden werd met hen te praten, zij het enige levende wezen was dat onvoorwaardelijk blij was om iedereen van het gezin te zien, ongeacht hun tijdelijke status binnen het gezin. Ieder van ons begroette ze met haar natte neus…Het enige waar ze niet van hield, was als ze werd gestoord tijdens haar slaap, opgerold in haar donkere berghok waar ze zich terugtrok om uit te rusten van de waanzinnige hoeveelheid contacten die ze moest onderhouden.”

‘Opgesloten’ gaat over een latere periode in Antipov’s leven, namelijk zijn tijd in het  gevangeniswezen. De aanhef is opgewekt: ‘Wit-Russischegevangenissen en psychiatrische instellingen van binnenuit’:

Antipov zit in de bus Frankfurt-Warschau-Minsk en de grens komt in zicht. Hij is high van de verdovende middelen, maar beseft nog net dat hij een pakketje in aluminiumfolie gewikkeld wit poeder in zijn zak heeft zitten. Bij de Poolse grens probeert hij dat te lozen, maar helaas, de grenswachten zijn met te veel. Een grenswacht komt met een speurhond binnen die rechtsreeks naar Antipov trekt. Hij is de sigarillo. Hij verdwijnt (na een op maat gemaakte ‘overtreding’) in het Huis van Bewaring nummer 7, Baba Vanga.

Zo exotisch als die naam klinkt, zo hemeltergend is die bajes. Hij verblijft in Cel 40:

“Het was vooral de stank. De stank van ongewassen lichamen die in een kleine ruimte opgesloten zitten: de cel was berekend op twaalf man, zes slaapplaatsen links en recht, stapelbedden van drie hoog. In het midden waren een kleine doorgang …

Erger nog dan die stank was de sigarettenrook die de onregelmatige muren van de cel en het plafond een muisgrijze kleur had gegeven.”

Vasili Antipov

Dan volgt een beschrijving van de andere gevangenen en hun ‘misdaden’, die al even absurd zijn als de situatie in de gevangenis. Als het niet zo treurig was, zou je erom kunnen lachen. Gelukkig geeft de lakonieke schrijfstijl van Antipov enigszins tegenwicht.

Veel meer dan deze korte inzichten in dit waanzinnig kwaadaardige verhaal kan ik hier niet kwijt. Lees en huiver.

—

ISBN: 97890835616

Uitgeverij van Oorschot

Ook verschenen op Boekenkrant 

Een vulva op je koelkast

Excuzez-moi voor deze wat grove aanhef, maar hij geeft in één korte zin weer met welk soort boek we te maken hebben. Associatief is hier het toverwoord. Pawson verbindt alles met alles op een schokkende, volkomen a-logische manier die de lezer in prettige verwarring achterlaat.

Voordeel van deze werkwijze is dat het geen ruk uitmaakt waar in het boek we beginnen te lezen. De hak-op-de-tak stijl maakt circulaire bewegingen naar een eerder, of later, beschreven onderwerp. Zoals het broodrooster.

Dat kreeg ze van Reg de buurman. Dat zat zo: onze hoofdpersoon loopt regelmatig langs het raam van Reg, maar Regs vrouw heeft ze nog nooit gezien. Tot er signalen waren dat er iets mis was bij Reg. Of eigenlijk met zijn vrouw:

“Toen de traplift in de voortuin verscheen, wist ik dat ze dood was. Reg kwam haastig het huis uitlopen en duwde me een broodrooster in handen. Ik heb toch een betere in Chingford, zei hij.

Ik herinner me dat ik naar de lucht opkeek. Het gesteven licht van de zon drong door de wolken heen. Met half toegeknepen ogen probeerde ik te zien wat er achter de verblindend witte waas zat.

Ik bedankte hem en stapte stevig door naar huis terwijl de stekker tegen mijn been botste en jouw zaad nog in het kruis van mijn broek lekte.

Ik had nog nooit een broodrooster bezeten.”

Op de onderhavige beschrijving borduurt Pawson nog even door, tot een nieuwe associatie zich aandient: “Het (broodrooster-NV) heeft ook een rok. Een dikke zwarte rok … Een rok die mijn gedachten op het spoor zet van de oude vrouw die in de bus naaor Órgiva naast ons aan het gangpad zat… En doorpakken weer, Pawson noemt een stierenvechter, wonderolie die ze gedwongen wordt te drinken, en soms stelt ze zich voor dat ze iemand anders dwingt die te drinken.

“Wat had ik moeten meemaken om zo wreed te worden”

Lara Pawson

Vele associatierijke voorwerpen en gebeurtenissen volgen. Dat leidt tot een zeer bloemrijk woordenpalet dat geen moeite heeft de gaskamers van de Nazi’s te beschrijven in dezelfde zin die gaat over koelkastmagneten:

“Jarenlang hield de kookwekker een ansichtkaart op zijn plek op de koel-vriescombinatie.  Een neef en nicht hadden me die uit Amsterdam gestuurd: Deze leek ons wel iets voor jou! Het was een foto van een vrouwengezicht, haar lippen gevormd door een getuite anus, haar neus door een vlezige vulva en schaamlippen, haar ogen echte ogen die aan weerszijden van haar clitorishoed waren gefotoshopt. Alles was geharst. Geen haartje resteerde, geen stoppel te zien.”

Voor het eerst verschenen op Boekenkrant 

—

Sterren: ****

ISBN: 978908353661

Uitgeverij Koppernik