Is het leven nog leuk na je 80^e?

Uitstekende vraag: op welke leeftijd gaat de lol van je bruisende leven er een beetje of zelfs helemaal af? Jacobson baseert een hele roman op dit thema en dat doet hij met scherpe pen. We maken kennis met Beryl Dusinbery, een negentigplusser die niet zo’n best geheugen meer heeft maar dat compenseert met haar spitse geest. Gemakkelijk voor haar omgeving is ze absoluut niet, maar dat zal haar worst zijn.

In die omgeving loopt ook Shimi Carmelli rond: een oude vrijgezel die net als Beryl niet optimaal meer functioneert, maar nog voldoende andere eigenschappen heeft om voor een persoon van de andere sekse interessant te zijn. Jacobson laat die twee elkaar ontmoeten. Van het één komt het ander en langzaam worden de ouwetjes vrienden. Soort van.

Want een “The Sound of Music” is dit niet. Jacobson doet niet aan sentimentaliseren. Voor hem geen zielige bejaarden die gepamperd moeten worden – dit zijn gewone mensen zoals u en ik, maar dan wat ouder. En prikkelbaarder. Veel ouder, veel prikkelbaarder. Ze maken elkaar nog net zo makkelijk het leven zuur, zij het met de broodnodige zwarte humor.

Die zwarte humor is een beproefde manier om het onaangename toch te verwoorden. Zo zet de schrijver uiteen hoe Shimi Carmellig al jong ervaart dat zijn vader hem niet mag:

“Hij zat te lezen aan de keukentafel, te doen alsof hij een normale jongen was, toen de eerste klap kwam. Het was bijna een opluchting na drie dagen wachten op het opensplijten van de aarde. Meer een mep dan een stoot. Een minachtende mep met de rug van zijn vaders hand toen die voorbijliep. Shimi hield zijn hoofd gebogen. Hij wilde zich niet omdraaien en de verachting in zijn vaders ogen zien…

De tweede klap was wreder. Voor zo’n klap had zijn vader een overtuigde woede moeten opvatten, opnieuw de keuken moeten binnenkomen met blinde agressie. De eerste was met de vlakke hand geweest … Maar nu had zijn vader een vuist gemaakt. Shimi voelde de knokkels neerkomen op het bot boven zin wang. Er sprongen tranen in zijn ogen….

‘Je bent geen zoon van mij,’ dacht hij dat hij zijn vader had hoen zeggen toen de klap kwam. Of was het zijn eigen stem?”

Geen gelukkige start van Shimi’s leven. Het is maar goed dat hij op dat moment nog een lang leven voor zich heeft om zijn zelfbeeld en sociale vaardigheden aan te scherpen, zodat hij op gevorderde leeftijd bij de kennismaking met voornoemde Beryl Dusinbery geen flaters slaat. Nou ja, bijna geen flaters. De twee verknipte ouwe knakkers mogen elkaar wel, uiteindelijk.

Jacobson zet een parabel over liefde op latere leeftijd kundig neer. Pluk de dag, lijkt hij te willen zeggen, en zijn hoofdpersonen doen dat dan ook. Mopperend en wisselend chagrijnig, maar ze leven wel een beetje.

Sterren: ***

ISBN: 9789044639391

Uitgeverij: Prometheus

Ook verschenen op De Leesclub van Alles 

Bloeddorstige ambitie

Wie Uber zegt, zegt ‘taxi’. Of beter: het einde van de taxi. Door een uitgekiende strategie zette Uber in relatief korte tijd de wereldwijde taximarkt op zijn kop. Een nette strategie was dat bepaald niet – Ubers CEO Travis Kalanick zocht de mazen van de wet op en schoof zijn geesteskind kwaadschiks tussen de bestaande regelgeving en afspraken. Hij blies de vervoersmarkt van binnenuit op.

Mike Isaac is techniekjournalist voor The New York Times. Hij schrijft al meer dan tien jaar over Uber, Facebook en andere bedrijven in Silicon Valley en stelde het verhaal over Uber te boek. Isaac is goed geïnformeerd en brengt uitstekend leesbaar een tsunami aan info boven water.

Die info is vrij ontluisterend. Het zonnige Silicon Valley draait om jonge hipsters, om startups, om innovatieve bedrijven, om revolutionaire techniek; maar niet om de wereld te verbeteren. Alle activiteiten zijn manieren om één doel te bereiken: geld vermeerderen. Liefst snel en veel. Op de achtergrond hoor je de echo van Gordon Gekko uit de film Wall Street: ‘Greed is good.’

“Durfkapitalisme is niet zozeer een vak als wel een vechtpartij. Als het een sport was, zou het rugby zonder gebitsbeschermers zijn. er gelden geen echte regels, behalve dat de spelers alles moeten doen wat nodig is om tot een deal te komen….

Het is de taak van een durfkapitalist om ter zake te komen en de startups te vinden die groot rendement opleveren voor de pensioenfondsen, donaties, familievermogensbeheerders, zelfs voor andere rijke mensen die hun geld geïnvesteerd hebben als commanditaire vennoten in het durfkapitaalbedrijf. De levensduur van een durfkapitaalfonds is over het algemeen tien jaar, en aan het eind daarvan verwachten die commanditaire vennoten een rendement van minstens 20 tot 30 procent van hun oorspronkelijke investering.”

Deze sterk competitieve omgeving past Travis Kalanick als een handschoen als hij zijn weg naar de top begint. Travis is op school een buitenbeentje, hij wordt gepest omdat hij niet de juiste kleren draagt en zich niet op de ‘juiste’ manier gedraagt. Als Travis dat pesten moe is, vecht hij terug. Hij gaat de juiste kleren dragen en slaat letterlijk van zich af. Een vriend beschreef hem als een pitbull die zijn hele leven lang door zijn eigenaren wordt geschopt. Hoe verslagen Travis ook was, nooit, maar dan ook nooit gaf hij op.

Travis had meer talenten: hij was een goede verkoper, slim, goed met techniek en, niet onbelangrijk: hij wilde winnen. Ten koste van alles. Het starten van een bedrijfje was hem niet wezensvreemd. Zo rolde hij de start-up business in, van het ene kwam het andere, tot hij op de goudmijn Uber stuitte. Daar kon hij zijn volledige energie in kwijt. Dat ging een tijdlang goed: zoals de geschiedenis laat zien bracht hij Uber tot grote hoogten. Tot het mis ging.

De modderige details van Travis’ opkomst en ondergang haalt journalist Isaac meedogenloos boven water. Het is een even boeiend als onvoorstelbaar verhaal, in zulk helder proza verteld dat het aanvoelt alsof je zelf tussen de techboys en geldhaaien staat, met bovendien de huiveringwekkende garantie dat dit werkelijk gebeurd is.

Sterren: ***

ISBN: 9789046826256

Uitgeverij: Nieuw Amsterdam

Ook verschenen op Hebban en De Leesclub van Alles 

De andere kant van Rembrandt

Dat Rembrandt buitenaards kon schilderen is geen nieuws. Dat hij ook een andere, gloeiend wraakzuchtige kant had, laat Simone van der Vlugt zien in dit goed gedocumenteerde boek. Lijdend voorwerp hier is Geertje Dircx.

Zij begon als kindermeisje van Rembrandts net geboren zoon Titus, toen diens vrouw Saskia ernstig ziek was. Al snel promoveerde Geertje naar hoofdhuishoudster en bracht het nog later tot gespreks- en bedpartner van de kunstenaar. Ongekend voor een meisje van eenvoudige komaf. Voor de man met het penseel was ze een partner die als een getrouwde vrouw met hem samenleefde. Helaas zat daar geen happy ending in: op een nare dag wil Rembrandt niets meer van haar weten, sterker: hij laat haar oppakken en voor twaalf jaar in het spinhuis opsluiten.

Hoe dat zo kwam, zet Simone van de Vlugt soepel uiteen. Het is een wervelende geschiedenis, bijna te onwaarschijnlijk om te geloven en voor een gedeelte ongedocumenteerd, maar een uitstekende ondergrond voor een dramatisch verhaal. De (beperkte) keuzes die een vrouw als Geertje in de 17^e eeuw kon maken, het standsverschil, de achterkamertjespolitieke macht van de boven hen gestelden, het geroddel, de jaloezie, de achterdocht en achterklap van de dorpelingen, de in wezen uitzichtloze relatie (Rembrandt kon wettelijk niet officieel hertrouwen), de wanhoop van de in het cachot gegooide Geertje, alles komt tot leven vanuit haar eigen perspectief:

“Hij trok me tegen zich aan en kuste me, eerst zacht, toen steeds ruwer, bijna wanhopig. ‘Verlaat me niet’ betekende die kus, en ik beantwoordde hem met dezelfde wanhoop. Toen liet Rembrandt me opeens los.

‘Ik wil je iets geven,’ zei hij. ‘Iets wat me heel dierbaar is.’

Hij tastte in zijn wambuis, waar hij in de voering een zakje had laten naaien. Ik had altijd aangenomen dat hij dat gebruikte voor zijn geld, al droeg hij ook een beurs bij zich. Maar er kwam iets anders uit: een met diamanten bezette ring met een rozenmotief. Saskia’s ring. Ik had haar die zien dragen tot op de dag van haar dood.

‘Deze ring heb ik Saskia ooit gegeven. Hij is voor jou, als je hem wilt,’ zei Rembrandt. ‘Ik kan niet met je trouwen, maar met deze ring wil ik zeggen dat ik je als mijn vrouw beschouw, dat ik van je hou en je trouw beloof…. Wil je bij mij blijven, als mijn vrouw, al is het dan onwettig? Wil je deze ring dragen, Geertje?’

Zijn woorden zogen de lucht uit mijn longen. Vol ongeloof keek ik naar de ring, en toen naar de man tegenover me, die me ernstig aankeek en leek te menen wat hij zei.”

Dit vloeiende, in dit citaat toepasselijk romantische proza draagt het boek. De schrijfster brengt de liefde tussen die twee tot leven, kruipt in de huid van Geertje en verwoordt haar emoties uitstekend. Het beschrevene komt erg natuurgetrouw over, ook het feministische tintje dat Geertje hier en daar meekrijgt. Dat was ze vermoedelijk ook.De kracht van de schrijfster is dat ze die vermoedelijke gevoelens naadloos vervlecht met de realistische historische gebeurtenissen. Dat verraadt goede research. Met een fijne combinatie van romantiek, ellende en geschiedschrijving produceert ze zo een prima te verteren boek. Wie nog meer naadjes van de kous wil weten, kan doorbladeren tot achterin het boek, en bewonderend constateren hoe veelomvattend haar research is geweest.

Sterren: ***

ISBN: 9789026346194

Uitgeverij: Ambo/Anthos

Ook verschenen op De Leesclub van Alles 

Om gek van te worden         

In kranten stonden ze, vroeger. Plaatjes met getekende poppetjes, autootjes, honden, katten, cactussen, huizen – en de opdracht: zoek de verschillen.

Twee soorten had je. In de ene soort stonden twee plaatjes naast elkaar. Op de plaatjes cartoonachtige tekeningen met een hele drukke scéne. Veel figuren, veel objecten, veel handelingen. Van dat plaatje stonden er dan twee naast elkaar, op het eerste gezicht identiek, maar dat was natuurlijk niet zo. Er waren acht verschillen. Ik kwam nooit verder dan zes. Of zeven.

De andere soort had een rijtje plaatjes naast elkaar, ook al op het oog identiek. Dat konden tien plaatjes zijn, of veertig: een hele bladzij vol. Tussen al die veertig plaatjes stond er één die afweek. De opdracht: vind die afwijkende. Ik vond hem nooit.

Leren omgaan met teleurstellingen hoort bij het leven; het is daaraan, en alleen daaraan te danken dat dit in het Nederlands vertaalde boekje van een sadist genaamd John Bigwood nog niet wild in snippers gescheurd op de bodem van de papierkliko is beland. Het staat namelijk vol met dit soort puzzels.

Met de veel te optimistische opdracht: “Kies een puzzel en volg de instructies op de linkerpagina. Of je er nu één of meerdere verschillen uit moet halen, op elke bladzijde is genoeg te zien om je hersens eens goed te laten kraken. En je steekt er ook nog wat van op.

Mocht je er niet uitkomen, de oplossingen staan achter in het boek. (Maar die heb jij natuurlijk niet nodig.)

Veel plezier!”

Yeah right.

Sterren: **

ISBN: 9789000367771

Uitgeverij: van Goor

Ook verschenen op De Leesclub van Alles