Leven en sterven in de onderbuik van Europa

Beginscène: de doodverklaarde kunstschilder Salomé Abergel ligt op het bed met opengesperde ogen en mond, haar handen verkrampt in de lucht. De doodsreutel die ze uitstoot, geeft aan dat ze zeer binnenkort gaat sterven. Het kleine meisje aan het voeteneinde van haar bed kijkt toe en rent schreeuwend weg als de armen van Salomé neerploffen.

Een heftige start waar de schrijver in deel 3 van dit boek ‘de herrijzenis van salomé abergel’ nog uitgebreid op terug komt. Dat duurt even, want eerst wacht ons na de doodscène een nieuw, totaal ander verhaal:

“Op de dag waarop ons verhaal begint, een ijzige herstdag in oktober, de schemering was vroeg neergedaald over de droefgeestige straten van de Rivierenbuurt, je zou zelfs kunnen zeggen dat het er de hele dag had geschemerd – op die dag naderde een ongewoon sjofele figuur het benedenhuis aan Churchill-laan 270, het adres waar twee uur daarvoor een afspraak had moeten plaatsvinden.“

Dit verhaal/fragment gaat over Hind el Arian, die de deur van genoemde Churchill-laan 270 niet open krijgt omdat ze de sleutel niet omgedraaid krijgt. Eén alinea later wordt dat gerectificeerd in weer een ander perspectief:

“Hbib Lebyad, die zoals afgesproken om vijf uur stipt, handen op zijn rug en verwensingen tussen zijn kaken geklemd, vanaf de drempel op de uitkijk had gestaan, was tegen de tijd dat Hind kwam opdagen al lang vertrokken. Bovendien: de sleutel deed het wél. Als na een beproeving ging het slot na een paar pogingen open, en binnen een paar tellen stond Hind el Arian met bagage en al in de hal…”

Het beeld dringt zich op van een aantal dropouts wier leven niet helemaal volgens plan is verlopen. Sterker: hun leven is totaal door het afvalputje getrokken door zeer uiteenlopende oorzaken, en hier, in Europa, spoelen ze aan op een onbekende kust. Ze krijgen een plekje, hun schizofrene geschiedenis krijgt vorm.

Zo reizend en trekkend bewegen de figuranten in Oroppa zich door het boek. Elkaar afwisselend, afbrekend, abrupt opnieuw beginnend, lijdend, genietend, stervend maar ook weer geboren wordend. In grote lijnen is dat de boodschap van dit verhaal in een stijl die uitbundig is, lichtvoetig en beeldend maar net zo makkelijk ingetogen, zwaarmoedig en in zichzelf gekeerd. En laten we fragmentarisch niet vergeten.

Want het stijlkenmerk ‘fragmentarisch’ is de dealbreaker van dit heroïsche verhaal. We snappen dat de wilde diversiteit van alle soorten mensen in Europa (en in de wereld, ja) schier oneindig en complex is. Maar juist dat complexe verspringen van tijd, plaats en persoon, dat de schrijver als een stream of consiousness eindeloos laat vloeien, maakt het boek moeizaam leesbaar. Zo moeizaam, dat een argeloze lezer het weleens voortijdig maar definitief zou kunnen wegleggen. En dat is jammer van de rijke vertelling.  

ISBN: 9789493339125

Sterren: ***

Uitgeverij: Pluim

Ook verschenen op Bazarow 

Hoe word ik dierendokter

Dit boek is het net niet. Ik meld het maar even, om ernstig leed door teleurstellingen of juist hoge verwachtingen de kop in te drukken.

Op het eerste gezicht ziet het er aardig uit. De titel die hint op dierenverzorging en liefde voor onze viervoeters. De voorplaat in zachtgeel, een rode poes op een tafel en een meisje aan die tafel.

Inzoomen op details maakt duidelijk dat de poes twee pleisters op zijn/haar lichaam heeft en twee verbandjes, om haar linker pootje en haar staart. Het meisje kijkt schuin omhoog naar de kat, medelijdend wellicht (ocharm diertje, of meewarig (wat stel je je weer aan vandaag). De kat tikt of streelt met het verbonden pootje het donkere haar van het meisje. 

Dan levert de tekst een weeïge inleiding door schrijver zelve: Laurie Halse Anderson:

“Hou jij van katten? Ik wel! Of het nu Smoky was, de zwerfkat die aan kwam lopen toen ik drie was, of Wantje, mijn nieuwste poezenvriendje: ik ben mijn hele leven al dol op ze.

En Sunita is dat ook. Omdat ze van haar moeder thuis geen kat mag, adopteert Sunita Socrates, die bij dokter Anna woont, als haar kat. Via Socrates ontdekt Sunita een geheime kattenwereld. Lees zelf maar wat daar allemaal gebeurt!

Het onderzoek dat ik moest doen voor dit boek verwarmde én brak mijn hart. Van zwerfkatten die geen liefhebbend baasje hebben, word ik verdrietig. Ik ontmoette fantastische vrijwilligers die het leven van zwerfkatten een stuk gezonder en gelukkiger proberen te maken. Zij inspireerden me om dit verhaal te schrijven, en ik hoop dat je het mooi zult vinden.

Zoek een plekje in de zon, en kruip lekker weg met Sunita en haar avonturenverhaal!”

En het verhaal is van start.

Hoewel uitstekend als altijd vertaald door Edward van de Vendel, komen de avonturen van Sunita niet kleurrijk tot leven. Ten eerste is het tempo tergend traag. Het duurt bladzijden lang voordat er iets gebeurt. Vervolgens zijn er nog veel meer bladzijden nodig om uit te leggen wat je allemaal moet doen bij dierenongelukken, als je bijvoorbeeld een gewonde kat aantreft.

Dat raakt aan bezwaar nummer twee: de onderwerpen die ertoe doen, worden enorm dik over de bladzijden uitgesmeerd. Ja, het gaat over katten, zelfs over zwerfkatten, erger nog: over zwerfkatten die gewond of beschadigd zijn geraakt. Maar de talloze adviezen die aangedragen worden om zo’n kat (of ander dier) te helpen maken het verhaal niet aantrekkelijker – om het mild uit te drukken.

Maar kattenliefhebbers, probeer het boek vooral zelf. Benieuwd naar jullie oordeel.

—

ISBN: 9789401431507

Sterren: **

Uitgeverij: Lannoo

Ook verschenen op Bazarow 

In een slachtershoofd

De suikerzoete titel en dito omslag zijn niet representatief voor de inhoud van dit verhaal, disclaim ik vast maar even. Hoe gezellig de snoepjes, vrolijk gekleurde dropjes en zuurtjes en de hamer op de cover er ook uitzien – dat is het boek niet. Eh .. hamer? Wat is er aan de hand? Een seriemoordenaar is er aan de hand, geeft de flaptekst prijs. Rutger Jaspers is op het oog een gewone working class man, salesmanager bij een suikerfabriek, getrouwd met Mireille. Hij zou gewoon je buurman kunnen zijn die je tegenkomt als je de kliko buitenzet. Maar de werkelijkheid hierachter is schokkender.

Website: www.anjet.nl 

Anjet Daanje bouwt het boek subtiel op. Vanaf het begin zitten we al in het hoofd van Rutger; waardoor we de geschiedenis vanuit zijn gezichtspunt beleven. En een goede indruk krijgen van de manier waarop hij denkt. Dat denkpatroon laat weinig te raden over als we met de naar Marco Borsato luisterende Rutger meerijden in zijn auto. Zijn route wijzigt abrupt als hij een vrouw gebogen ziet staan onder de motorkap van een auto. Hij parkeert zijn auto vlakbij en loopt naar haar toe. Het voetgangerslicht springt op groen, maar hij wacht tot het weer rood wordt. Zijn inschattingen zijn messscherp:

“Ik wil het nog even uitstellen, verkeersregels en zelfs de tijd hebben geen vat op mijn besluit. Dit is macht. Vijftig meter van haar verwijderd loert het ongeluk, en ze beseft het niet. Ze tuurt onnozel in de motor van een Volkswagen.

Uit haar houding en de ongerichte energie waarmee ze de onderdelen bekijkt zonder ze te durven aanraken, is duidelijk dat ze niet weet hoe het mankement moet worden verholpen. Toch probeert ze het zelf in plaats van de hulp van een mecanicien in te roepen. Ik grinnik. Mireille kan ook zo koppig zijn. Vorige maand meende ze dat ze met een schroevendraaier en de gebruiksaanwijzing de televisie kon repareren. Op een oppervlakkige manier zijn alle vrouwen eender. Hun hersenen zijn door boeken, films en politiek geëmancipeerd, maar hun lichaam is in de oude staat achtergebleven.”

Voor het zeer gedetailleerde vervolg van Rutgers kennismaking met de vrouw verwijs ik graag naar het boek zelf. Het komt erop neer dat zijn roofdierinstinct de regie neemt en de vrouw onderworpen wordt aan specifieke verminkingen. Murw als dat haar heeft gemaakt, commandeert hij haar rond en vernedert haar zo veel mogelijk, op weg naar een weinig happy maar buitengewoon bloederige ending.

Meer, veel meer slachtershandelingen vinden plaats, aangestuurd door een bloeddoorlopen en –dorstig brein, waarvan het de vraag is of het zonder lobotomie een halt toegeroepen kan krijgen.

Daanje heeft zich goed gedocumenteerd op serie/lustmoordenaargebied. Als lezer leven we van binnenuit mee met de angst van het slachtoffer en de onblusbare bloeddorst van de dader. Het is een verontrustend beeld van een op het oog normale man die een gestoord dubbelleven leidt. Uitstekend geschreven en beklijvend; ik merk dat ik heel vaak over mijn schouder kijk de laatste tijd, op zoek naar suikerbeesten. 

—

ISBN: 9789493339095

Sterren: ****

Uitgeverij: Pluim

Ook verschenen op Bazarow en op TikTok

Verrukkelijke taal

Wat valt er nog te zeggen over Joke van Leeuwen? Alleen al de lijst met haar boeken- en andere titels voorin het boek is verdeeld in drie categorieën: “Poëzie, Proza en Kinderboek (een keuze)” Laten we het samenvatten als een productieve geest met een fenomenaal gevoel voor taal en ritme die met dit ‘Alle tijden zijn onzeker’ een nieuwe titel aan die lijst toevoegt.

En zoals altijd verrast ze met een geheel andere invalshoek. Dit verhaal glijdt door Parijs, 1783, waar onzekere tijden heersen. Er is onrust door de grote verschillen tussen arm en rijk, de wetenschap maakt grote maar onvoorspelbare stappen en de mens stijgt voor het eerst op in een luchtballon. De zwaar verliefden Marie en Vince leven hun armoedige maar bevredigende leven, en er is nog de eenzame Pierre die bepaalde opvattingen van het leven heeft en daarnaar leeft.

We schrijven 1783 en we bevinden ons in “die ene hoofdstad waar de rivier als een kromme ruggengraat doorheen stroomt.” De Koning woont met zijn Buitenlandse in zijn overbevolkte Chateau, in het verre Noorden ontstaat een enorme scheur in de aarde waardoor gloeiende lava langs de hellingen zakt en een stinkende nevel laat de boombladeren verrotten; de mensen in de stad vragen om verklaring, om duiding, maar bijgeloof en domheid leveren geen van beiden plausibele antwoorden.

Er zijn meer karakters, maar van Leeuwen volgt slechts enkelen, zoals waterdrager Vince. Hij woont met zijn liefste Marie in een klein appartementje en volgt zijn wonderbare veronderstellingen:

“Nu veronderstelt hij  dat steentjes die je over het water kunt laten keilen door de verdeling van hun gewicht over een groter oppervlak en door hun snelheid niet zinken en hij denkt dat een mens moet kunnen wat zo’n steentje kan, door zo snel te zijn dat zijn gewicht niet de kans krijgt zijn gewicht te zijn…

Voorzichtig legt Vince drie boeken op de schijf… boven op die filosoof legt hij een boek over een man die in de slavenhandel zat en op een onbewoond eiland terecht kwam, en daar weer bovenop een werk over twee mannen die tijdens hun reizen veel ellende zien en meemaken en toch denken dat het niet beter kan.

Tevreden ziet Vince dat alles blijft drijven.”

In het wervelende verhaal komt ook nog Pierre ten tonele, die gevaarlijk onwetend is: “hij kent niets anders dan de onzekerheid van een arm bestaan en een doodzieke moeder die na haar dood geen eigen graf kreeg en misschien is meegesleept om bij wijze van kennisverwerking te worden opengesneden…”

Het is goed opletten in dit roerige verhaal. Met de snelheid van een goochelaar legt van Leeuwen een spoortje neer, dat na anderhalve bladzijde een geheel ander spoor kruist en toch merkwaardigerwijs na weer een half hoofdstuk samenkomt. Langzaam lezen is het devies hier, en de woordenvloed savoureren als ware het een vorstelijk glas oude wijn. Heerlijk.

ISBN: 9789021498706

Uitgeverij Querido

Ook verschenen op Bazarow