Johan Harstad – Heterdaad

Een compacte Herman Brusselmans

Je zou ‘Heterdaad’, geschreven door de imaginaire Noorse schrijver Frode Brandeggen een antiboek kunnen noemen. Zeker als je de parameters bekijkt: het is “geïnspireerd door de Franse Mouvement artistique du banalisme, een literaire beweging die het weglaten, het vermoorden van de spanning en het benadrukken van het onbetekenende hoog in het vaandel had staan.” Blijft er dan nog iets lezenswaardigs over?

In het geval van Frode Brandeggen toch wel. De vijftien boeken met detective Heterdaad in de hoofdrol kenmerken zich weliswaar door veel afwezigs – spanning, karakterontwikkeling, een scherpzinnige speurneus, ontknoping – we treffen het allemaal niet aan, maar in ruil krijgen we een verzameling verrukkelijk compacte boeken die sneller dan een nachtkaars uitgaan nog voordat ze zelfs begonnen zijn. Wat een tijdwinst. Wat een efficiëntie. En wat een tegendraadsheid.

Zou Brandeggen het bij deze verzameling Heterdaads hebben gelaten, dan kwamen we als critici niet verder dan een schouderophalend ‘mwah’. Aardig ideetje, geinig uitgewerkt, grappig om gelezen te hebben, snel door naar de echte wereldliteratuur. Maar Brandeggen deed meer. Hij voegde aan de Heterdaads een verzameling briljante “eindnoten” toe. Maar inplaats van verhelderende inzichten op te leveren zoals een gebruikelijk notenapparaat doet, scheppen deze verwijzingen verwarring. En bij boek 15 vervangt een voetnoot zelfs de gehele boektekst:

“Waarschijnlijk ontbreekt hier de rest van de tekst. Waarom Brandeggen ervoor koos om de laatste roman van de serie niet te voltooien – of dat misschien niet kon – weten we niet. Geen idee. Eén mogelijkheid, uiteraard, die niet zonder meer kan worden verworpen, is dat het helemaal niet de bedoeling was deze roman langer te maken maar juist, geheel in lijn met het concept, met zijn abrupte cliffhanger-einde op weergaloze wijze direct de uiteindelijke climax binnen te denderen waar de gevolgen van het ingrijpen van de autoriteiten en hun frustreren van Heterdaads carrière zich in al zijn drama manifesteert,

zonder zich eerst honderden bladzijden te verliezen in onnodige details…”

Johan Harstad moet veel lol gehad hebben bij het scheppen van de schrijver Frode Brandeggen en het in elkaar zetten van dit absurdistische verhaal. Hij schreef ‘Heterdaad’ bij wijze van ontspanning terwijl hij aan een ‘echte’ roman werkte die ‘Max, Mischa & het Tet-offensief’ zou gaan heten. Gaandeweg groeide het hobbyproject uit tot dit toch wel lezenswaardige geheel. Oké, het is eendimensionale, zeg maar gerust platte humor die al snel doorzichtig wordt. Desalniettemin bereikt Harstad een onverwachte diepgang in de geestige inleiding die sterk aan de stijl van Herman Brusselmans doet denken, maar dan compacter. De waanzinnig gecompliceerde chaos vergrotende eindnoten, maken het boek af. Een erg leuk tussendoortje.

Sterren ***